7. yüzyıl
civarında konar-göçer bir yapıyla yer değiştirmeye başlamışlar ve coğrafi
olarak Bizans İmparatorluğu kayıtlarına
göre önce Balkanlara yayılmışlardır.
Oğuzlar, Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, İran, Irak, Suriye, Mısır ve Balkanlarda (Bulgaristan, Romanya, Yunanistan, Makedonya, Kosova, Sırbistan) yaşayan Türklerin atası
sayılmaktadırlar.
Oğuzlar tablosu
Destanlara
göre Oğuzlar Oğuz Han'ın 6 oğlu ve
onların 4'er oğlundan meydana gelmişlerdir. Meydana gelen bu 24 boyun ayrı adı
ve unvanları vardır. Bu bölümleme Oğuz Kağan Efsanesi'nden kaynaklanmaktadır
Bu
boyların Bozoklar ve Üçoklar olarak ikiye bölünmesi ise daha
sonradır. Bu iki ana kol arasında çıkan anlaşmazlıklar, boyların bir kısmının
batıya göçmesine neden oldu. Bir kısmı da Göktürk Devleti'nin
kurulması ve Ötüken'i işgali nedeniyle
batıya göçmüştür (6. yüzyıl). Kalanlar Göktürk egemenliği altına girmiştir.
630'da ilk
Göktürk devletinin zayıflayıp Çin kontrolü altına girmesiyle tekrar birleşmeye
başlamışlarsa da İkinci Doğu
Göktürk Devleti kurulunca fazla direniş gösteremeden tekrar
egemenlik altına girdiler (7. yüzyıl sonları). 745 yılında İkinci Doğu Göktürk
Devleti de yıkılınca batıya ve Çin'e göçmüş birçok Oğuz Boyu da Ötüken'e geri dönerek Kutluk Bilge Kağan'ın
kurduğu Uygur Devleti çatısı
altında birleşti. Altayların batısındaki ve Tanrı Dağları bölgesindeki Oğuz
toplulukları ise Gök Türklerin batı kolu olan Türgiş ya da Türkeş Kağanlığına bağlı olarak
varlıklarını sürdürdüler. 760'lı yıllarda bölgeyi ele geçiren Karluk boyunun
kurduğu devlette yer aldılar. Bu boyun öncülüğünde Yağma ve Çiğil boylarının da
katılımıyla kurulan Karahanlı Devleti içinde Oğuz boyları da vardı. 10.
yüzyılda Hazar Denizi'nin
doğusunda Oğuz Yabgu önderliğinde ilk devletlerini kurdular.[kaynak
belirtilmeli] 1000 yılında Kıpçaklar tarafından yıkılan bu devletten
sonra Oğuzlar ikiye bölündü, bir kısmı kuzeye giderek bugünkü Kırım, Kazak, Bulgar ve Tatarların atası oldular; bir kısmı daSelçuk Bey önderliğinde güneye indiler, İslamı kabul edip İslâm orduları
hizmetine girdiler. Doğu'daki Oğuz kitlelerinin tarihi başka yönde gelişti. 840
yılında Uygur Devleti Kırgızlar tarafından yıkılınca Oğuzların
asıl büyük göçü başladı ve Asya'nın dört bir tarafına
ama daha çok kitleler halinde batıya göçtüler ve öteki kandaş boylarla
birleştiler.
Oğuz
kitleleri içinde Kınık boyundan olup ataları Selçuk'un adından ötürü Selçuklular olarak anılmaya başlayan bir
kol Tuğrul Bey önderliğinde
1038 yılında Irak ve İran'da Büyük Selçuklu
İmparatorluğu'nu kurdu. Etrafta dağınık yaşayan diğer Türk boyları
da bu İmparatorluğa katıldı. 1040'da Merv yakınlarındaki Dandanakan Muharebesi'nde
Gaznelileri yendiler.
Selçuklu
egemenliği İran, Horasan, Merv, Irak, Suriye, Güney Kafkasya ve
Anadolu'da bir asırdan fazla sürdü. Son büyük sultanları Sencer'in 1141'de
Semerkant ile Buhara arasında bulunan Katavan mevkiinde Moğol kökenli
Karahıtaylılar'a yenilmesi ile devlet çözülmeye başladı. 1153'te kuzeydoğudan
gelen Karahıtaylar ve Karluklar tarafından imparatorluk
yıkılınca Oğuzlar dağıldı. Dağılan bu boyların kimi Harzemşahlara bağlandı, kimi Horasan'a, Kirman'a göçtü kimileri de daha
batıya gidip Irak'a, Suriye'ye yerleşti, kimileri
de Anadolu Selçuklu
Devleti 'ne katıldı. Bunlardan sonra kurulan Akkoyunlu, Karakoyunlu, Safevi Devletleri, Alemdarlar, Anadolu beylikleri, Osmanlı İmparatorluğu,Suriye, Irak ve Azerbaycan'da çeşitli beyliklerde de Oğuz Kağan Destanı mevcuttu.
Etimolojİ
"Oğuz"
daha doğrusu "Oguz" sözünün yapısına dair birçok görüş vardır.
Etimoloji açıklamalarından birisi şu şekildedir: Ok+u+z "Oklar;
boylar".
"Oğuz"
sözü, kendi orijinal yapısı yanında, tarihte birçok şekilde kullanılmıştır.
Bizanslar "Uz" der, Araplar "Guz" der.
Teşkilat
Türk-Oğuz
geleneklerine göre idarî ve sosyal teşkilat, ikili bir yapı oluşturmaktaydı. Bu
geleneğe uygun olarak Oğuzlar,Bozoklar ve Üçoklar olmak üzere on ikişer boydan iki
ana kola ayrılmışlardı. Her boyun, idarî ve sosyal mevkilerini yansıtan orun ve
ongunları vardı,Yine Oğuz
geleneklerine göre Bozoklar hâkim unsur, Üçoklar ona tâbiydi.
24 Oğuz
boyunu önce iki kolda (Bozoklar ve Üçoklar) daha sonra Oğuz Han'ın 6 oğluna ve
son olarak da onların 4 oğluna ayırmaktadır. Listelerin kaynakları, Kaşgarlı Mahmud ve
14. yüzyılda yaşayan Reşideddin'e dayanmaktadır. Reşidüddin 24,
Kaşgarlı Mahmut ise 22 boy saymaktadır.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Oğuzlar
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
OngunuŞahin
|
|
OngunuKartal
|
|
OngunuTavşancıl
|
|
|
|
OngunuSungur
|
|
OngunuUçkuş
|
|
OngunuÇakır
|
|
|
|||||||||||||||||||